پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

فرشاد مومنی، اقتصاددان و رئیس موسسه دین و اقتصاد در نشست دانایی و توسعه و رونمایی از کتاب اندیشه بی‌خانمان می‌گوید که در واقع همه چیز در جامعه ما دفرمه و از ریخت افتاده است. حال سوال این است که چرا چنین اتفاقی رخ داده است. پاسخ مشخص است، زیرا این امر در کادر نظام حیات جمعی دیده نشده یا نخواسته که دیده بشود. در چنین شرایطی سیاستگذاری اقتصادی ما شبیه انتخابات برگزار کردن ما می‌شود. به همبن دلیل رضاقلی دغدغه دارد که چرا این علوم کارکرد ندارند. این به این معنا نیست که اصحاب علم درک ندارند که چه اتفاقی رخ داده است بلکه آنچنان هویت جمعی پیدا نمی‌کند که اثربخشی داشته باشد. اگر حکومت بخواهد رابطه خود با مردم را در استاندارد ۲۷۰ سال پیش نگه دارد نمی‌توان دانش‌بنیان شد، این را رضاقلی در کتاب سراب گرایی صنعتی در جامعه قبایلی ایران و ضرورت در مرکزیت قرار گرفتن علم و فناوری در توسعه، بیان کرده بود. دوستانی که به نسل من می‌گویند که تو هم آن زمان انقلاب بودی پس باید عذرخواهی کنید به آن‌ها توصیه می‌کنم که کتاب تاریخ بی خردی خانم باربارا تاکمن را بخوانند. در این کتاب، پنج نفطه عطف تاریخ بشر را بررسی کرده و تصریح دارد که عادی‌ترین انسان‌های تاریخ، واقعیت را درک می‌کردند، اما در ساختار قدرت حاکمان موضوعات دم دستی ساده را درک نکرده بودند. فردی عذرخواهی بکند با نکند بیشتر سطح فهم خود را از پدیده انقلاب اجتماعی منعکس می‌کند. ضمن اینکه گره‌ای هم با عذرخواهی من باز نمی‌شود. شبیه موضوعی که در مورد انقلاب مطرح می‌شود در مورد توسعه هم مطرح می‌شود. همچنانکه برخی به صراحت اعلام می‌کنند که میلی به توسعه ندارند. حیاتی‌ترین مسائل هم تا زمانی که هویت جمعی در کشور پیدا نکنند نمی‌توانند در مسیر اعتلا قرار گیرند. مساله توسعه یک مساله اجتناب‌ناپذیر است و اگر به صورت فعال و خلاق با توسعه روبرو نشویم در نتیجه سیلی خواهیم خورد. از ربع پایانی قرن بیستم کشور‌ها وارد یک مدار جدید به نام عصر دانایی شدند و انقلاب دانایی و اقتصاد مبتنی بر دانایی به مثابه یک شیوه تولید و همزمان به مثابه یک نظام حیات جمعی باید مورد توجه قرار بگیرد. کشور‌های در حال توسعه در موج اول انقلاب صنعتی فکر می‌کردند که صنعتی شدن یک امر انتزاعی بوده و صرفا با جابجایی ماشین‌آلات محقق می‌شود برای همین بر این باور بودند که دیگران ماشین‌آلات صنعتی تولید کردند و ما خریداری کرده و صنعتی می‌شویم. این در حالی است که صنعتی شدن باید در کادر نظام حیات جمعی دیده شود و تغییرات اجباری متناسب در ساخت سیاسی و اجتماعی و نظام آموزشی و ... لحاظ شود، اما، چون این نکات لحاظ نشد، جوامع به ابن روز افتادند به ترتیبی که الان حسرت دوران پیشاصنعتی را می‌خورند. یعنی گرفتاری‌ها چندین برابر شده و توانمندی پیشین را از دست دادند. این نوع طرز تفکر بود که باعث شد در بیست سال تورم کشور، سه هزار و نود درصد و نقدینگی ده هزار و دویست و پنجاه درصد رشد کند. وقتی ماجرای توسعه گره خورد باید روی دو جا متمرکز شد یکی اعتبار علمی جهت‌گیری‌های سیاستی و فرایند‌های تصمیم‌گیری و تخصیص منابع و دیگری نظام توزیع منافع. دقیق توضیح دهم که چطور به جای علم در فرایند سیاست‌گذاری و تخصیص منابع از شبه علم استفاده می‌کنند و گنجشک را رنگ می‌کنند و جای چیز دیگری قالب می‌کنند. این چه جور علمی است که یک بسته سیاستی معین در طی بالغ بر سه دهه گذشته در دستور کار نظام تصمیم‌گیری کشور قرار داشته است، اما به هیچ کدام از اهداف اعلام کرده نرسیده است و هزاران تخریب و فساد و به هم ریختگی و وابستگی ذلت‌بار و نابرابری ناهنجار را پدید آورده آما همچنان در دستور کار است و با بزک کردن جلو می‌رود. در دستکاری واقعیت و جا زدن شبه علم و دروغ و کلک و پنهان کاری واویلایی درست کردند. شما حساب کنید که در این کشور سه چهار سال است که سالنامه آماری را منتشر نمی‌کنند. نزدیک سی سال است که روند تحولات سهم مربوط به ارزش آفرینی واسطه‌گریی مالی را حذف کردند تا سلطه ربا را پنهان کنند در حالیکه ده متغیر کنترلی دیگر وجود دارد که با آن می‌توان موضوع را متوجه شد.

اولین همایش سالانه «مسئولیت اجتماعی علم و نقش انجمن‌های علمی» دوشنبه ۹ بهمن ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. گزارش زیر، بیان خلاصه وار مهمترین مسائلی است که در این همایش مورد توجه صاحب نظران بوده است.

اثربخشي اجتماعي علم در گرو فهم جامعه از فلسفه، مفهوم و آموزه مسووليت اجتماعي علم، راه‌هاي تحقق اين مسووليت و توجه به ضرورت‌ها و اقتضائات آن، از جمله استقلال نسبي دانشگاه‌ها و آزادي‌هاي آكادميك است. اين موضوعات همواره چالش‌برانگيز و مجادله‌آميز بوده‌اند. نظر به اهميت نظري و كاربردي اين موضوعات، اتحاديه انجمن‌هاي علوم اجتماعي ايران، به مناسبت روز علوم اجتماعي، نخستين همايش سالانه خود را با موضوع «مسووليت اجتماعي علم و نقش انجمن‌هاي علمي» با همكاري شماري از انجمن‌هاي عضو اتحاديه برگزار كرد.

دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تشریح نشانه‌های فساد در ساختار حکومت‌ها، تاکید دارد، ما به‌شدت نیازمندیم در این کشور پرچم توسعه‌خواهی را بلند کنیم و اگر این اقدام نشود، روندهای معطوف به انحطاط و اضمحلال سرعت و شتاب غیرعادی‌تری پیدا خواهد کرد.

فساد امروز در جامعه ما یکی از مشکلات محوری است. در این که این فساد چه شکل و شمایلی دارد، سیستماتیک است یا یک اژدهای هفت سر. نظرات مختلفی وجود دارد اما فرشاد مومنی نگاهی متفاوت به آن دارد و سخنانش یک نگرانی جدی را نمایان می کند ... آیا کسی به فکر هست؟

با هر منطقی که می خواهید حساب کنید شهریه مدارس غیرانتفاعی در ایران، بشدت زیاد بوده بنوعی گاو شیرده تبدیل شده است. مهمترین تعارض منافع قابل پیگرد قانونی اعطای مجوز به کارکنان آموزش و پرورش و یا در نظر گیری امتیازات ویژه قانونی و ارتباطی برای انهاست. این تعارض منافع باعث ایجاد فسادهای ناپیدا و پشت پرده و بده بستان های خاص شده و شهریه نامتعارف مدارس نیز از همان جمله است. علاوه بر این، تشدید فعالیت این گونه مدارس دامن زننده به بحث بی عدالتی اموزشی است. فاجعه بینانسلی که بسیاری از احمق های منفعت طلب ، در برابر ان خاموش هستند.

دکتر عماد افروغ الگوی خوبی برای جوانان متدین و اندیشه‌ورز ما بود که در رشته‌های مختلف علوم اجتماعی و انسانی در حال تحصیل هستند. دکتر چه در حیات علمی‌اش و چه در کنشگری اجتماعی و سیاسی به عنوان یک فرد دردمند و دغدغه‌مند مطرح بود. یکی از خلأ‌هایی که ما امروز در فضای علمی کشور داریم همین است که خیلی از اساتید، دردمندی و دغدغه‌مندی جامعه امروز ایران را ندارند، ولی دکتر این‌گونه نبود. دکتر واقعا بدون هیچ چشم‌داشتی دغدغه عدالت اسلامی و مستضعفان را داشت و برای این‌ها حاضر بود از آبروی خودش مایه بگذارد و حتی در این راه مورد هجمه نیز قرار گرفت. در عرصه نظری از ملامت روشنفکران در این زمینه که چرا به قرآن و نهج‌البلاغه می‌پردازی هراسی نداشت. دلیل اینکه چرا رهبر معظم انقلاب اسلامی برای درگذشت ایشان پیام می‌دهند این است که پیام ایشان نکات مهمی دارد. حضرت آقا می‌خواهند اعلام کنند برخی افراد شاخص هستند و باید به ایشان توجه کرد و الگوی جوانان این کشور بشوند.

دنیا در نوعی گرایش فراگیر به سمت علوم فنی و فناوری رفته و دولت‌ها هم تمایل کمتری جهت سرمایه گذاری روی علوم انسانی و اجتماعی پیدا کرده اند. از طرف دیگر، در کشور‌های در حال توسعه به دلیل عدم رشد دموکراسی و ضعف آن، به همان میزان شاهد محدودیت ظرفیت دموکراتیک برای نقد اجتماعی و لذا دانش اجتماعی و انسانی می‌باشیم. تا جایی که بعضا برخی از دولت‌ها بدلیل آنکه علوم اجتماعی و انسانی باعث شکستن مربع شوم فردی (عصبانیت و ترس، هیجانات، لجبازی، ناامیدی) در سطح فرد شده، در سطح سازمان و نهاد باعث شکل گیری فرهنگ سازمانی می‌شود و در سطح کلان، باعث کنار نهادنقالب زندگی عرفی شده می‌گردد، از آن اجتناب دارند.

دکتر صالحی گفت: در هیچ دانشگاهی برنامه پنج ساله از اعضای هیئت علمی گرفته نشده است. دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان نخستین دانشگاه در اجرایی کردن این کار، در برنامه محور بودن اعضای هیئت علمی، الگوی دانشگاه‌های دیگر شود. همچنین پیشنهاد می‌کنم این دانشگاه در زمینه دانش‌بنیان شدن از نوع سوم به طور جدی پیگیر باشد. ما نیز حمایت‌های لازم را از این مسئله انجام می‌دهیم.

طالب‌زاده گفت: برای بزرگداشت حاج قاسم مهمانانی از آمریکا دعوت کرده‌ایم، اما به آن‌ها ویزا نمی‌دهند. می‌گویند کمیته‌ای در وزارت خارجه هست که اجازه ورود نمی‌دهد، من قدیم دست و پایی داشتم و به دنبال کار می‌رفتم، ولی الان نمی‌توانم. اما این ریای آمریکا را چه کسی باید بگوید؟ باید خود آمریکایی‌ها بگویند، اما حالا دو هفته است این کمیته اجازه نمی‌دهند. این مسایل باعث می‌شود گاهی اوقات شک کنم، برخی تحلیل‌ها نیاز به برنامه سازی و فیلمسازی دارد، چون به راحتی خرابکاری می‌شود. اولین اقدام دولت قبلی جلوگیری از برگزاری کنفرانس ما بود، دولت فعلی هم همین است. فکر می‌کنند ما باید جلوی دهان‌مان زیپ بکشیم، اما عمار دهانش را نمی‌بندد.

یکی از جریان‌های فکری معاصر که در محافل دانشگاهی و روشنفکری جهان بسیار تأثیرگذار بوده و در گسترۀ وسیعی تبلیغ و ترویج می‌شود جریان موسوم به “الحاد نوین” یا “خداناباوری جدید” یا “اتئیسم نو” است. در آغاز لازم است به تاریخچۀ این تفکر “بی‌خدایی جدید” (New Atheism) اشاره شود تا باب آشنایی با این جریان فلسفی- الهیاتی (و در واقع ضد الهیاتی و ضد دینی) هر چه بیشتر گشوده گردد و به فهمی درست از ان نایل آییم.

سفیر ایران در یونسکو در نشست بازخوانی تجربه کشور‌های پیشرو در بین‌المللی‌سازی آموزش عالی گفت: باید علم و توسعه علم در کشور ما به صورت واقعی و فراتر از شعار، به عنوان یک اولویت مطرح باشد و سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام شود. از سوی دیگر، فرار مغز‌ها و از دست دادن استادان و ظرفیت‌های آموزشی نگران‌کننده است و باید مورد توجه باشد و تدبیر مناسبی اندیشیده شود.

اسم کارل پوپر در حافظه تاریخی و فرهنگی کشور ما، از دهه ۶۰ عنوان شد. اگر نوشته‌ها، کتاب‌ها و مقالات قبل از دهه ۶۰ را بررسی کنید، نامی از پوپر نمی‌یابید. در این دهه است که این فیلسوف در ایران مطرح می‌شود. در آن برهه از زمان، کتاب "جامعه باز و دشمنان آن" به زبان فارسی ترجمه و منتشر شد.

خودبنیادی یا خودمختاری Autonomy به معنای توانایی برای تصمیم‌گیری و هدایت خود است. خودبنیادی را باید به صورت طیفی دید که سر دیگر آن دگربنیادی Heteronomy است. فرد، جامعه یا سیستمی خودبنیادتر است که خودش به آنچه فکر یا عمل می‌کند باور داشته باشد و در برابر تلاطم‌های بیرونی با ثبات‌تر باشد.

«چرا باید علوم انسانی بخوانیم؟»؛ این، عنوان پرسشی بود که سارا شریعتی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در پنجمین نشست از سلسله نشست‌های «عصر علوم انسانی» که به همت دبیرستان تخصصی علوم انسانی شرف‌الدین برگزار می‌شود به آن پرداخت.

«داروین در منشا انواع در چند جا از جمله در مقدمه‌اش و همچنین در اتوبیوگرافی‌اش اذعان می‌کند که من ایده‌ی اصلی نظریه‌ انتخاب طبیعی را تحت تاثیر مالتوس پروراندم. به‌طور مشخص آن چیزی که به آن اشاره می‌کند یک اصلی است موسوم به «نابرابری رشد جمعیت و رشد منابع» در کتاب «رساله‌ای در باب اصل جمعیت» مالتوس».

جلسه ۳۵۸ شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با موضوع بررسی پیش‌نویس آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور برگزار شد.دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این جلسه اظهار کرد: ۱۰ کارگروه برای تدوین آیین نامه تشکیل شد و به واسطه این کارگروه‌ها مجموعه‌های دانشگاهی مشارکت داشتند و نظرات آنان در آیین نامه منعکس شده است. این آیین نامه مبنای عمل است، در عین حال باید اشکالات و ایرادات آن برطرف شود. پس از اصلاحات، در اولین فرصت این آیین نامه به شورای اسلامی شدن دانشگاه می‌آید.

پرسش این است که برمبنای تحلیل کارکردی سه گانۀ ماهیت علوم انسانی، چگونه میتوان به تنظیم ساختار شبک‌های علمی- اجتماعی اندیشید؟ در پاسخ، با روش تحلیل مفهومی، از پرسش مسألۀ فوق پیرامون تحلیل کارکردی علوم انسانی، آغاز کرده تا نهایتاً به صورتبندی جدیدی مبتنی بر الگوی «مسأله – نوشتار» در درون شبکۀ علمی- اجتماعی، دست یابیم.

تحلیل ماهیت و ساختار علوم انسانی و سپس، نقش و کارکرد‌های آن در جامعه، یکی از مسائل مهم در قلمرو مطالعات فلسفه علوم انسانی است. برای علوم انسانی، دو نقش متصور است؛ نخست، مفهوم یابی مسائل («مسئله، چیست؟») و آنگاه، طراحی مسائل جدید («مسئله، کدام؟»).

مقایسه وضعیت سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نیز نشان می‌دهد که در گروه‌های علمی حوزه سلامت و علوم زندگی شاهد رشد هستیم، اما مقالات حوزه علوم اجتماعی و انسانی تغییری نداشته‌اند.